Ο γεννημένος στην Σμύρνη, αλλά με καταγωγή από την Ανδρίτσαινα, Κωνσταντίνος Αγαθόφρων Νικολόπουλος (1786-1841) υπήρξε ένας πολυμαθής και πολύγλωσσος διανοούμενος, αρχαιογνώστης και συνεργάτης του περιοδικού Ἑρμῆς ὁ Λόγιος, συγγραφέας επαναστατικών κειμένων (κατά το πρότυπο του Ρήγα Βελεστινλή), συνιδρυτής επαναστατικών εταιρειών και φίλος του Κοραή. Το 1807, έναν χρόνο μετά την εγκατάστασή του στο Παρίσι, ξεκίνησε να διδάσκει αρχαία ελληνικά, ενσωματώνοντας στα μαθήματά του και στοιχεία μουσικής, ενώ άρχισε και να συνθέτει μουσικά έργα. Σύντομα αφιερώθηκε στην προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης, τόσο με την πολιτική όσο και με τη μουσική του δράση.
Στα γνωστά έργα του συγκαταλέγονται τραγούδια και άριες γραμμένες κατά το γαλλικό ύφος της εποχής, θρησκευτικές συνθέσεις και εναρμονίσεις εκκλησιαστικών μελών, μελοποιήσεις αρχαίων ελληνικών κειμένων, αλλά και πλήθος πατριωτικών συνθέσεων και παιάνων. Αξιοσημείωτο είναι το ιδιαιτέρως πρώιμο ενδιαφέρον του για την καταγραφή μελωδιών, δηλαδή, δημοτικούς ή δημοτικίζοντες σκοπούς, αστικά τραγούδια και μελωδίες οθωμανικό ύφος. Το στοιχείο, ωστόσο, που θα μπορούσε να του εξασφαλίσει τον χαρακτηρισμό του πρώτου «εθνικού» Έλληνα συνθέτη ήταν η ιδέα του να συνδυάσει οργανικά την προσωδία της ελληνικής γλώσσας με τον ρυθμό της μουσικής – να αφήσει, δηλαδή, την ίδια την ελληνική γλώσσα να διαμορφώσει ένα κατάλληλο γι’ αυτήν μουσικό ύφος∙ έμπρακτη απόδειξη, οι σωζόμενες μελοποιήσεις της αρχαιοελληνικής ποίησης.
Αν και τα πρώτα μαθήματα μουσικής ο Νικολόπουλος θα πρέπει να τα είχε πάρει πριν να πάει στο Παρίσι, στην γαλλική πρωτεύουσα μαθήτευσε κοντά στον περίφημο Βέλγο μουσικολόγο, μουσικοπαιδαγωγό και συνθέτη François-Joseph Fétis (1784-1871).
Ο Fétis, απόφοιτος και στη συνέχεια καθηγητής και βιβλιοθηκάριος στο παρισινό Ωδείο και πρώτος διευθυντής του Ωδείου των Βρυξελλών, υπήρξε και ο ιδρυτής και βασικός συντάκτης του ιστορικού περιοδικού εντύπου Revue Musicale (1827-1834). Σε αυτό, αλλά και σε πλήθος άλλων δημοσιεύσεων και αυτόνομων εκδόσεων ο Fétis έγραφε εκλαϊκευτικά κείμενα για την μουσική ιστορία και θεωρία, την οργανολογία και την μουσική παιδαγωγική, χάρη στα οποία διεκδικεί τον τίτλο ενός εκ των πρώτων μουσικολόγων. Τα βιβλία του, που από το 1872 φυλάσσονται στην Βασιλική Βιβλιοθήκη των Βρυξελλών (Fonds François-Joseph Fétis • KBR) αριθμούν περί τους 8.000 τίτλους εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι αφιερωμένοι στη μουσική, ενώ περιλαμβάνει και περί τις 5.500 χειρόγραφες και έντυπες παρτιτούρες. Στα σημαντικά πονήματα περί την μουσική του Fétis συγκαταλέγονται η έκδοση Η μουσική στην διάθεση όλου του κόσμου (La musique mise à la portée de tout le monde, 1830) αλλά και το Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό των Μουσικών (Biographie universelle de Musiciens, 1841, με πολλές επανεκδόσεις). Σε αυτό το τελευταίο, ο Fétis είχε αφιερώσει ένα λήμμα στον Έλληνα μαθητή του (η μετάφραση από τον Χάρη Ξανθουδάκη):
Περιπαθής λάτρης της μουσικής, ο κ. Νικολόπουλος πήρε μαθήματα σύνθεσης από τον συγγραφέα της παρούσας Παγκόσμιας Βιογραφίας των μουσικών. Από την πέννα του προέρχονται πολλά λογοτεχνικά, φιλολογικά και επιστημονικά έργα, δημοσιευμένα αυτοτελώς σε φιλολογικά και επιστημονικά περιοδικά. Υπήρξε ο εκδότης της Εἰσαγωγῆς εἰς τὸ θεωρητικὸν καὶ πρακτικὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς του Χρυσάνθου εκ Μαδύτων […] και των Δοξαστικῶν, συλλογής τονισμένων ύμνων της ελληνικής εκκλησίας, ταξινομημένων από τον Γρηγόριο Λαμπαδάριο […] (Παρίσι, 1821). Ο κ. Νικολόπουλος ετοιμάζει έκδοση της μουσικής πραγματείας του Αριστόξενου, με γαλλική μετάφραση και σχόλια. Ως συνθέτης έχει εκδώσει: α) Chant religieux des Grecs, Παρίσι, Janet et Cotelle, β) Domine salvum fac populum graecum, στον ίδιο εκδότη, γ) Celse terrarum moderator orbis, σαπφική ωδή, στον ίδιο εκδότη, δ) Le chant du jeune Grec, στον ίδιο εκδότη, ε) πολλές ρομάντσες [για φωνή και πιάνο], ομοίως. Ανάμεσα στα χειρόγραφά του υπάρχουν πολλά θρησκευτικά έργα, κομμάτια για χορωδία, κ.τ.λ.
Από τα κατάλοιπα των εγγράφων του Νικολόπουλου εύκολα μπορούμε να συμπεράνουμε το ενδιαφέρον του για την βαθιά μελέτη της Μουσικής. Ως γνήσιος κληρωτός του Διαφωτισμού ο Νικολόπουλος δεν θα μπορούσε να μην συγκαταλέξει στη συλλογή του το περίφημο Dictionnaire de musique (Λεξικό Μουσικής) του Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), πραγματική επιτομή των μουσικών γνώσεων της εποχής του συγγραφέα, αλλά και το επίσης περίφημο Entretiens sur l’ État de la Musique Grecque (Διάλογοι για την κατάσταση της [αρχαίας] ελληνικής μουσικής) του Αββά Barthélemy (1716-1795) που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μυθιστορία της αρχαιοελληνικής μουσικής, αν δεν ήταν, στην πραγματικότητα, αλληγορική επίκληση για την ηθική ανάπλαση της μουσικής της εποχής του συγγραφέα. Ακόμη, ιδιαίτερη αξία έχουν οι σημειώσεις του Νικολόπουλου σχετικά με τη θεωρία της μουσικής που αντιγράφουν τις Αρχές της Θεωρίας και της Αρμονίας, με βάση της θεωρία των δονήσεων (Principes de mélodie et d’harmonie, déduits de la théorie des vibrations) του 1834 του François Ange Alexandre Blein (1767-1845), ένα ακόμη τεκμήριο της φιλομάθειας και ερευνητικής σκέψης του Νικολόπουλου.
Αξιοσημείωτο είναι το ιδιαιτέρως πρώιμο ενδιαφέρον του για την καταγραφή μελωδιών που αντιπροσωπεύουν το ποικιλόχρωμο μωσαϊκό της μουσικής «καθ’ ημάς Ανατολής», δηλαδή, δημοτικούς ή δημοτικίζοντες σκοπούς, αστικά τραγούδια και μελωδίες οθωμανικό ύφος, ένα ενδιαφέρον που κινήθηκε παράλληλα με την φροντίδα για την δημιουργία μιας ιδιαίτερα πλούσιας συλλογής έργων μουσικής δωματίου με έμπνευση από την όπερα (που διεσώθησαν δεμένα σε τόμους από τον ίδιο), σκιαγραφούν μια πολύπλευρη προσωπικότητα που μέσα από την δωρεά της βιβλιοθήκης στην Ανδρίτσαινα, φιλοδοξούσε να ευεργετήσει τον τόπο του δίνοντας φωτεινό παράδειγμα για το μέλλον της πατρίδας μας.
