Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ
Ο Ναός του Επικούριου Απόλλωνα βρίσκεται στους Νοτιοδυτικούς πρόποδες του Λυκαίου όρους, στο Νότιο μέρος του Κωτυλίου. Η θέση που είναι χτισμένος ο ναός είναι διαλεγμένη με πολύ προσοχή και μελέτη. Πέρα από την ειδυλλιακή ομορφιά του τοπίου έχει και περίφημη θέα, αφού με μια ματιά αγκαλιάζει ο επισκέπτης ολόκληρη την Πελοπόννησο. Η αρχαιολογική σκαπάνη απέδειξε ότι ο Ναός είναι θεμελιωμένος πάνω σε άλλο προϋπάρχοντα αρχαϊκό Ναό του θεού Απόλλωνα. Ο Ναός αυτός είχε ιδρυθεί από του Φιγαλείς, ίσως μετά το 659 π.χ.
Σ’ αυτό το ναΐδριο υπήρχε ένα θαυματουργό ξόανο, δηλαδή ένα ξύλινο λατρευτικό άγαλμα άτεχνο, του Βασσίτα Απόλλωνα. Η προσωνυμία του Θεού σχετίζεται με το χωρίο της περιοχής Βάσσαι (Βάσσα και Βήσσα = χούνη, φαράγγι). Ταλαιπωρημένοι από κάποιο λοιμό οι Φιγαλείς, ήρθαν να προσευχηθούν σ’ αυτό το θαυματουργό ξόανο, για να θεραπευθούν. Η μετακίνηση έκανε το θαύμα της και τους θεράπευσε, αφού έφυγαν από τη νοσηρότητα της περιοχής τους για κάποιο διάστημα και έμειναν στον καθαρό αέρα και το ζωογόνο ήλιο.
Μετά απ’ αυτό το γεγονός αποφάσισαν να κτίσουν τον καινούριο και μεγάλο ναό τους στη θέση του παλιού ναού, τον αφιέρωσαν στον Απόλλωνα και τον ονόμασαν Επικούριο, γιατί ήρθε ως επικουρία στο θανατηφόρο λοιμό. Υπήρχε και άλλος λόγος που οι Φιγαλείς κτίσανε αυτό το αριστούργημα. θέλησαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των άλλων πόλεων, που έφτιαχναν μεγαλοπρεπή μνημεία. Κάλεσαν, λοιπόν, τον ίδιο αρχιτέκτονα που έφτιαξε τον Παρθενώνα, τον Ικτίνο, και του ανάθεσαν να τους κάνει σε αυτή τη θέση ένα μεγάλο ναό, για να τοποθετήσουν το θαυματουργό ξόανο του Βασσίτα Απόλλωνα.
Άρχισε η κατασκευή του το 430 π.χ. και τελείωσε το 410 π.χ. Χρειάστηκαν 20 χρόνια για να τελειώσει ο Ναός. Είναι κατασκευασμένος από ασβεστόλιθο που τον βγάλανε από λατομείο βορειοδυτικά του ναού. Είναι ο πιο καλοδιατηρημένος ναός της αρχαίας εποχής κι εκείνο που θαυμάζει κανείς είναι οι πολλές ιδιορρυθμίες του, που σχετίζονται πιθανά με την αρχαία αρκαδική λατρευτική παράδοση. Κυριότερες ιδιορρυθμίες :
- Είναι προσανατολισμένος από Βορρά προς Νότο και όχι από Ανατολή προς Δύση, όπως ήσαν οι περισσότεροι ναοί.
- Συνδυάζει και τους τρεις ρυθμούς: δωρικός περίπτερος (εξωτερικά) με 6 κίονες στις στενές του πλευρές και 15 στις μακρές (αρχαϊζουσα επιμήκης μορφή). Ιωνικοί ημικίονες στο εσωτερικό του που συνδέονται με τους τοίχους του σηκού. Κορινθιακού ρυθμού κίονας πριν το άδυτο.
- Παρατηρείται δεύτερη είσοδος του ναού στον ανατολικό τοίχο του σηκού και μεγαλύτερη διάμετρος των κιόνων της Β. πλευράς.
Το 1982 συστήθηκε επιτροπή συντήρησης του ναού. Τώρα πια γίνεται η συντήρηση και αναστήλωση του ναού. Ο Ναός κηρύχτηκε “Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς” με απόφαση της 10ης Συνόδου της UNESCO, Παρίσι 1986.
«ΖΩΦΟΡΟΣ» ΝΑΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ
Στη Βιβλιοθήκη μας φιλοξενούνται 23 γύψινα εκμαγεία της ζωφόρου του Ναού του Επικούριου Απόλλωνα, που αποτελούν δωρεά του Βρετανικού Μουσείου στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας το 1963.
Τον Ιούλιο του 1812 ομάδα αρχαιόφιλων επιστημόνων (H.von Hallerstein, O.M. Von Stackelberg, G. Gropius, J. Foster, Th. Legh) επιδόθηκε στη συστηματική ανασκαφή της περιοχής και τη μελέτη του μνημείου. Καρπός της ανασκαφής ήταν η ανακάλυψη των 23 πλακών της περίφημης μαρμάρινης ιωνικής ζωφόρου. Η φήμη των ανακαλύψεων εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα στην Ευρώπη και συγκέντρωσε το εντονότατο ενδιαφέρον καλλιτεχνών και μελετητών. Ύστερα από πολλές διαπραγματεύσεις η ζωφόρος αγοράστηκε το 1814 με εντολή του Άγγλου Πρίγκηπα Γεωργίου, μεταφέρθηκε στο Βρετανικό Μουσείο και δημοσιεύθηκε επίσημα το 1820.
Στο σηκό του ναού, επάνω στα ημικιόνια του Ιωνικού ρυθμού, στηριζόταν η ζωφόρος η οποία αποτελείτο από 23 μαρμάρινες πλάκες, που αναπαρίσταναν τα δύο πιο αγαπητά θέματα των αρχαίων. Οι 11 πλάκες ήτανε αφιερωμένες στην Κενταυρομαχία, στην αναμέτρηση των Κενταύρων και των Λαπιθών και οι 12 ήτανε αφιερωμένες στην Αμαζονομαχία, στον πόλεμο των Αθηναίων με τις Αμαζόνες.
ΚΕΝΤΑΥΡΟΜΑΧΙΑ
Οι Κένταυροι ήσαν τερατόμορφα μυθολογικά πλάσματα, τα οποία από τη μέση και πάνω ήσαν άνθρωποι και από τη μέση και κάτω άλογα.
Προσκλήθηκαν στους γάμους του βασιλιά των Λαπιθών (Θεσσαλικού λαού) Πειρίθου και ασέβησαν κατά του ιερού νόμου της φιλοξενίας, κάτω από την επήρεια του κρασιού. Ο Ευρυτίων επιτέθηκε στη νύφη Ιπποδάμεια και θέλησε να τη βιάσει, ενώ οι υπόλοιποι Κένταυροι στις γυναίκες των Λαπιθών.
Στην Κενταυρομαχία οι δύσμορφοι Κένταυροι με το αλογίσιο κορμί συμπλέκονται με τους όμορφους Λαπίθες, ενώ οι όμορφες Λαπιθίδες περίτρομες προσπαθούν να αποφύγουν τους εναγκαλισμούς των Κενταύρων. Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν πολλοί Κένταυροι, ενώ οι υπόλοιποι διώχθηκαν μακριά από τους Λαπίθες.
ΑΜΑΖΟΝΟΜΑΧΙΑ
Οι Αμαζόνες ήσαν μυθικό έθνος ηρωικών και φιλοπόλεμων γυναικών, οι οποίες κατοικούσαν στα παράλια του Εύξεινου Πόντου. Φημίζονταν για τις ιππευτικές και τοξευτικές τους ιδιότητες και την έχθρα τους προς τους άνδρες.
Κάποτε ο Θησέας βρέθηκε στη χώρα τους, συνοδεύοντας εκστρατεία του Ηρακλή. Τον ερωτεύθηκε η Αμαζόνα Αντιόπη, παρέδωσε την πόλη της με προδοσία και κατόπιν ακολούθησε τον Θησέα στην Αττική, με τον οποίο απέκτησε ένα γιο τον Ιππόλυτο. Το γεγονός προκάλεσε την αντίδραση των Αμαζόνων, οι οποίες εξεστράτευσαν στην Αττική, εναντίον του Θησέα και της Αντιόπης, αλλά ηττήθηκαν με μεγάλες απώλειες. Η Αντιόπη σκοτώθηκε πολεμώντας δίπλα στο Θησέα.
Η Αμαζονομαχία αποδίδει αυτή τη σκληρή σύγκρουση, μεταξύ των Αμαζόνων με τα ανεμίζοντα φορέματα και των νέων της Αττικής, όπου κυριαρχεί ο θάνατος.
